Sekwencja

Sekwencja (ciąg nut z tekstem) to średniowieczna forma liryki religijnej mająca swój początek we Francji. Z liturgicznego punktu widzenia były to tropy do Alleluja. Powstawały jako tekstowanie istniejących melodii wspomnianej aklamacji. Po oderwaniu się od Alleluja sekwencja stała się retorycznym, ujętym w szereg strof, utworem lirycznym o narastających powtórzeniach melodii i struktur wersyfikacyjnych (np. paralelizm w rozkładzie akcentów). Po okresie sekwencji archaicznej następuje okres średni (od końca X w.), odrzucający retorykę, rozwijający rym i rytmikę i regularność średnich strof i wersów. Pod koniec XI w. rozwinęła się sekwencja nowego stylu, charakteryzująca się trocheicznym tokiem rytmicznym i jednakową budową strof, z których każda para miała inną melodię (bardzo popularna sekwencja hymniczna). Sekwencje wykonywane były pierwotnie przez solistów (do XIII w.), później również przez chór (od IX w.) W 1570 r. Pius V usunął z mszału większość sekwencji.

Dochowało się ok. 4500 sekwencji, w większości pieśni pochwalnych o pogodnym nastroju związanych ze świętami, na które przypadały. Sekwencje były bardzo popularne w Polsce (np. 164 utwory w mszale krakowskim z 1532 r.). Nastrój poważny pojawił się dopiero w XII w., np. w Dies irae czy Stabat Mater, które pierwotnie nie były sekwencjami.

Przedstawicielem stylu dawnego w twórczości rodzimej jest utwór Grates nunc omnes, średniego - Victimae paschali laudes, nowego - Mittit ad virginem oraz sekwencja hymniczna Veni Sancte Spiritus. Ten ostatni utwór zatytułowany był w polskiej XIV-wiecznej wersji Zawitaj, Duchu Święty i powstał w oparciu o łac. sekwencję zielonoświątkową z końca XII w.

Oryginalną polską sekwencją są Żale Marii pod krzyżem z 2. poł. XV w., reprezentujące tzw. planctus Mariae powstające od 2 poł. XII w. Forma sekwencji pozwala tu na oddanie zmienności emocji monologującej Marii.

Źródła: SLS.